Entrevista a Mar Vicente

Licenciada en Belas Artes pola Universidade de Vigo, Mar Vicente especializouse en pintura para, desde aí, comezar a debullar o seu significado; a revisar o propio termo e as súas connotacións. O xogo co soporte, co elemento cromático, coa arquitectura e, sobre todo, coa luz é fundamental para a composición das súas obras, que parten de formas xeométricas primarias para posteriormente ir engadindo novos niveis de complexidade. Entre o pictórico e o escultórico, os seus traballos establecen unha relación física co espectador, convidándonos a percorrer o espazo como parte do proceso de percepción da peza, que irá modificando o seu perfil en función do ángulo e a intensidade lumínica.

Desde o seu estudo de Austria, Mar Vicente logrou configurar unha linguaxe propia que xa é recoñecida internacionalmente, contando con obra en coleccións como a do CGAC de Santiago de Compostela, a Xunta de Galicia, a Fundación FEIMA de Madrid, a Fundación Laxeiro de Vigo ou a MMKK: Museum Moderner Kunst Kärnten. Klagenfurt (Austria), entre outros. Recoñecida desde o ano 2003 con diversos premios e bolsas tanto en Galicia como no estranxeiro, o seu traballo puido verse en mostras colectivas e individuais, destacando as máis recentes: Object and Painting (2019), presentada en galerías tanto en Austria como en España, ou Mar Vicente na Galeria Leonhard de Graz (Austria, 2018) e Zerwürfeln Sculpture and Object no Austrian Kulturforum de Bratislava. Entre as súas publicacións recentes destaca o libro Mar Vicente. Object and Painting, Ritter Verlag. Klagenfurt (2019).

A túa obra propón unha reflexión en torno ao comportamento da pintura e abre camiños de exploración máis aló do seu soporte habitual, cruzándose con diversas disciplinas. De que maneira comezan estas formulacións no teu traballo?

O soporte é un elemento fundamental no meu traballo. É, loxicamente, o primeiro no que teño que pensar á hora de realizar cada peza. Por mor de pensalo e afastarme do bastidor convencional abríronse camiños máis estimulantes. Creo lembrar que foi no ano 2003 cando coloquei por primeira vez un monocromo perpendicular á parede. Entón interesábame moitísimo o movemento Support-Surface (que acababa de coñecer) e a estética minimalista. Penso que estas son dúas claves importantes orixinarias do meu traballo. Os comezos prodúcense de maneira “natural”, sen forzar, e xorden sen unha intención concreta (polo menos consciente) de “irme ou tocar outros territorios” pertencentes a outras disciplinas. Os propios materiais e o espazo no que traballaba foron os que me pediron considerar alternativas fóra dunha pintura tradicional. Simultaneamente, empecei a pensar sobre o termo pintura e o feito de que teñamos de inmediato a idea dun cadro, no que eu mesma me incluía.

Definirías o teu traballo como pintura?

Formeime na especialidade de pintura e ségueme interesando como campo de traballo. Á hora de definir o que fago sempre digo que o meu traballo vén da pintura, refírome inevitablemente á orixe. Do mesmo xeito, utilizo materiais convencionais da disciplina (madeira, tea e pintura), normalmente parto do cadrado e a miña paleta cromática componse de cores básicas. Existe un soporte, de madeira enteada, no que aplico a pintura. Isto é concreto e preciso, convencionalmente denominado pintura. Por outra banda, describo as pezas como Obxectos e/ou Espazos, teño en conta os planos, posicións, dimensións, volumes, os percorridos… Nunha das últimas series que estou a realizar coloco os obxectos sobre peanas. Neste sentido, xa non se trata de pintura ou, polo menos, non segundo o termo tradicional.

Traballas cunha paleta moi reducida: vermello, azul, amarelo e verde conforman o espectro cromático das túas obras desde o inicio. Que hai detrás desta elección?

Empecei a utilizar estas cores como algo evidente. Utilízoas como unha representación das cores primarias. Vincúlanse con estas practicamente de xeito automático e son recoñecibles universalmente. Quero matizar que, en realidade, non son primarias xa que, por exemplo, utilizo un vermello e non un maxenta.

A cor é a protagonista innegable. Unhas veces preséntase rotunda e outro mínima, sempre buscando a complicidade da mirada. Como manexas o uso do branco?

O branco pertence á miña paleta cromática e concíboo como un plano máis. Aínda que é certo que a súa “función” é distinta ao resto porque tende a fundirse coa parede cando esta é branca. Neste sentido, ás veces non son eu a que aplico a cor, xa que o mesmo branco da parede forma parte dunha peza. Outras veces, funciona como superficie lixeiramente coloreada polas superficies próximas, pois é máis susceptible de reflectir outras cores… Cada cor ten a súa función. O motivo ou forma que sexa vermello irase cara ao primeiro plano da composición, independentemente de que esa superficie do obxecto sobresaia ou non, e se ademais a cor contigua é azul ou verde xerarase movemento (vibración). Son efectos e sensacións que percibimos e que utilizo como unha ferramenta máis. Hai, por suposto, unha complicidade coa mirada subxectiva do espectador, na que non podo entrar pero, no caso dunha mirada máis obxectiva, a distancia física é a que desvela a textura da tea que cobre ese obxecto e a percepción, e connotacións, dunha peza cambia automaticamente para o espectador. Estes cambios de percepción son parte de cada peza.

Doutra banda, considero que a cor é a protagonista só en aparencia. É un elemento fundamental, quizais, o primeiro que se distingue e que se ve. Coa cor pódese xogar coa percepción, condiciona o espazo, o obxecto… pero quero recalcar que é a forma a que desempeña o papel máis importante. O desenvolvemento de cada volume ou espazo comeza pola forma e é esta a que determina o meu uso da cor e como se percibirá despois.

Neste sentido, que che interesa do obxecto a nivel estético e como decides o seu formato?

Principalmente, interésame a percepción e as sensacións a nivel sensorial. Nalgúns obxectos decántome pola sutileza e lentitude, onde a obra vaise revelando en canto é se observa durante tempos longos, a harmonía… Noutros interésame o desequilibrio e a irritación que producen, neste caso adoitan ser obxectos onde a cor móstrase de maneira máis contundente. O formato parte case sempre do cadrado, determino as súas dimensións e desenvólvoo cara á terceira dimensión. Ao principio tendía máis a formar composicións modulares (de igual ou diferentes tamaños) que se compuñan incluíndo máis superficie de parede ou os obxectos imitaban elementos arquitectónicos como escaleiras e esquinas. Con todo, nos últimos anos tendo a realizar obxectos dun corpo pero máis complexo, formas máis variadas e máis planos inclinados. Estas últimas son máis compactas e pesan máis visualmente polo que non adoitan ter un tamaño superior a 90×90 cm. Cada obxecto ten un formato distinto exceptuando ás veces os que se corresponden á mesma serie.

Partindo dunha xeometría mínima como é o cubo ou o cadrado, comezas a experimentar todas as súas posibilidades. Penso en títulos como Untitled_Theorem I (2019), Zerwürfeln XXI (2019) ou a serie Positionen_zerwürfeln (2019), onde as formas descompóñense e o cubo multiplica as súas arestas. Son pezas en aparencia moi simples onde rapidamente descóbrese un rigoroso proceso de traballo. Que pasos segues para a súa realización?

Busco transformar esa simplicidade do cubo e o cadrado, e a familiaridade que temos con estas formas. Nas pezas que comentas seguimos identificando o cubo aínda que xa non estea, vemos múltiples poliedros simultaneamente, mesmo desde unha posición estática, coma se eses obxectos abrísense e xerasen novas dimensións. Penso que son complexas á hora de experimentar (movemento, distancia, enfoque, xogos ópticos, multiperspectividade, iluminación, forma, cor, materiais, etc.). Hai moitos factores que entran en xogo; o noso cerebro tende a querer entender o que ve porque non sempre se corresponde ao que percibe. En Zerwürfeln todo o que percibe o noso ollo e cerebro en primeira instancia descomponse cando nos movemos e cambiamos de posición. En canto ao proceso de realización: é un proceso manual e lento. Cada obxecto iníciase con debuxos e/ou maquetas, continúa coa construción do soporte (un corpo de madeira) e o enteado. Por último, aplico a cor.

Aquí tamén está moi presente a luz, que se comporta como un elemento máis de cada peza. Como xerador de novos espazos cromáticos.

Si, tanto a luz como o espectador son elementos inestables e versátiles. A iluminación condiciona directamente a percepción da cor, tamén depende da inclinación da superficie que contén esa cor. Por exemplo, percibimos a mesmo cor cun ton diferente sobre unha superficie inclinada con respecto á parede a unha superficie paralela a esta. Doutra banda, ao tratarse de obxectos tridimensionais xéranse sombras. Aínda que a luz, dependendo da súa intensidade e dirección, pode igualar superficies e facelas planas. No caso das reflexións e xogos cromáticos que vemos ao redor das pezas, son efectos que están tamén moi condicionados polo tipo de luz. Estes reflexos trátanse en realidade de luz coloreada e é un efecto óptico (por certo, moi cotián) que utilizo, entre outras cousas, para introducir a parede.

Como dis, a propia luz adquire tamén diversos perfís en función da obra. Mentres en Complementary colors (2016) empregas proxeccións de luz vermella e verde para tinguir cubos brancos situados sobre parede, en obras como Untitled_REFLEXIONEN (2013) ou Untitled_THEOREM II (2019), entre outras, é a cor quen estende a súa pegada sobre o branco no que se reflicte.

No caso de Complementary colors, o verde e vermello proveñen de lámpadas que tinguen eses cubos brancos e proxectan sombras que se corresponden á cor complementaria (é dicir: luz vermella tingue a superficie branca correspondente de vermello e á vez xera unha sombra verde). En Reflexionen, a luz é natural ou branca e rebota-reflicte a cor da superficie que ten preto e que apliquei eu. Con todo, temos que ter en conta que en ambos os casos trátase en realidade de luz coloreada. Eu non apliquei directamente esa cor sobre as superficies brancas. Refírome a que é unha forma de presentarse a cor, xa sexa proveniente da luz coloreada dunha lámpada, o que sería luz aditiva (Complementary colors) ou da luz coloreada que provén dunha superficie con cor (Reflexionen). En ambos os casos é a luz a que colorea a superficie branca.

O interesante da luz é que non é fixa, varía en función do momento e as condicións da sala. Neste sentido, a propia obra muta con ela.

Si. Isto sucede sobre todo e sempre que o obxecto estea exposto a luz natural, neste caso a obra incluso respira! Algo así tamén chega a suceder cando o espectador móvese preto dela e xera algunha sombra.

Seguindo esta idea, as túas pezas toman diferentes formas en función da posición do espectador. O volume e o tratamento espacial son clave para a súa percepción e terminan complementándose a través do percorrido espacial. Como expós a montaxe expositiva?

En cada montaxe o primeiro que teño en conta é o primeiro punto de vista que vai ter o espectador, é dicir, desde onde se entra nese espazo e o ángulo que vai experimentar o visitante. Despois reviso os posibles percorridos e o resto de ángulos. Sobre todo en instalacións, ou no caso dos murais, estes puntos son claves para situar cada elemento ou comezar unha intervención. Outras veces fixo un punto de vista, como no caso de Cuadrado Azul (2018). Aquí inicio o mural colocando o monocromo azul á altura dos meus ollos e desde unha posición ideal para encaixar as perspectivas e efectos que quero que xeren. Cheguei a ver ao espectador buscando esa posición e altura ideal como de maneira instintiva para experimentar a percepción “idónea”.

Formácheste na Facultade de Belas Artes de Pontevedra, pero a túa carreira artística fórxase sobre todo en Austria, onde levas anos vivindo e traballando. Que che impulsou a desenvolver a túa carreira no estranxeiro e como definirías o seu ambiente cultural?

Si, terminei Belas Artes no 2004 e no 2008 mudeime a Austria, entón estaba a vivir as miñas primeiras exposicións en institucións e contactos con galerías galegas. Penso que o movemento, os cambios e as novas experiencias son positivos en xeral, e no ámbito creativo en particular, enriquecen a mente e a mirada e abren novas posibilidades. Para min foi entón imprescindible irme. En Austria o ambiente cultural considérase e respéctase máis, ou esa é a miña sensación. Hai unha sensibilidade xeral comezando, como non, pola música. É un país pequeno pero ben situado. A proximidade de países como Alemaña, Hungría, Eslovenia e Suíza facilita as relacións con institucións e os contactos nestes países. Considero que en Centroeuropa hai maior recepción da denominada arte concreta e arte xeométrica co que se relaciona o meu traballo. Existen coleccións, museos e galerías dedicados exclusivamente a esta vertente artística. Coñecín a “tradición xeométrica” e a súa diversidade que foi máis ampla e intensa que en España. Considero que estes son factores que fan que o meu traballo puidese atopar “un lugar”.

Moitas grazas Mar!