Entrevista a Rosendo Cid

Licenciado na especialidade de escultura, Rosendo Cid constrúe un traballo ao redor da reflexión sobre a imaxe e as súas posibles derivas combinando diferentes linguaxes plásticas. A través da súa obra refórzase a idea de ensamblaxe; unha colaxe que se materializa tanto no clásico curta e pega, desde o que desenvolve un universo onírico onde tamén está presente a análise sobre a Historia da Arte, ata traballos escultóricos ou fotográficos que se preguntan pola capacidade do obxecto para reconverter o seu aspecto e a súa función. Tamén cando se aproxima ao xénero literario Rosendo Cid experimenta coa combinación de palabras e debuxos, crea aforismos e reestrutura o sentido das frases para darlle a volta aos relatos establecidos.

Rosendo Cid mostrou a súa obra en espazos como o CGAC, a Fundación Granell e a galería Metro de Santiago de Compostela, o Museo Municipal de Ourense ou a galería Extéril de Porto, entre outros. Ademais, participou en exposicións colectivas como Afluentes. Os anos circulares; o 24 Premio Internacional de Gráfica Máximo Ramos (Centro Torrente Ballester, Ferrol 2014) ou varias das edicións do Premio Auditorio de Galicia para Novos Artistas e da Mostra Internacional Gas Natural Fenosa. É autor dos libros 5000 veces pintura, 365 maneras de estar en el mundo e Eduardo Torres. El hombre que rayaba periódicos.

A túa obra abarca varias ramas creativas, buscando combinalas e reflexionar sobre a súa confluencia. Escultura, debuxo, literatura, fotografía… De que forma entendes a hibridación na arte?

Entendo que a arte xa é por si mesma unha ferramenta híbrida, chea de posibilidades e susceptible de empregarse a través de calquera tipo de material ou concepto, co que todo pode mesturarse ou combinarse entre si nun momento dado. E iso é o que máis me interesa; e por iso é polo que non quero centrarme nunha soa categoría ou técnica aínda a risco de ser unha especie de non experto en diferentes cousas.

Nalgunha entrevista falaches da importancia do azar. Que papel xoga no teu traballo?

É un tipo de azar buscado, froito da insistencia e do traballo diario. Podería explicalo como algo que non responde ao que pretendía de saída pero que cando aparece acabo por recoñecelo e facelo meu, chegando a resolucións que non pensaría de antemán.

Esta idea lembra a movementos como o dadaísmo, onde o azar e o absurdo ocupan un espazo esencial, á vez que levan unha reflexión consciente sobre a natureza das prácticas artísticas e as súas formas de lexitimación. Existe algunha identificación, formal ou conceptual, con este grupo no teu traballo?

Si. Aínda que diría que en realidade me identifico con calquera que teña estas bases de traballo, xa sexa da actualidade ou doutras épocas. Por dicilo doutro xeito, prefiro identificarme máis que cun artista ou movemento en particular cun espírito de traballo inconformista que busque novas posibilidades e camiños propios.

Aplicas o humor e a ironía, algo que de novo podería conducirnos ao dadá. No teu caso, é tamén unha declaración de intencións?

Todo traballo é unha declaración de intencións e pretensións. É verdade que nalgunhas obras emprego o humor ou a ironía aínda que non sempre e, ás veces, cunha sinxela intención de eliminar, se isto é posible, esa certa solemnidade que en ocasións rodea á arte.

Estilísticamente a túa obra signifícase desde o mínimo, tende a executarse de forma simple e precisa, sen artificios. A nivel formal, que aspectos da imaxe buscas explorar?

Máis que os aspectos dunha imaxe interésanme as relacións que poidan aparecer na combinación con outras, cousa que igualmente ocorre co meu traballo cos obxectos. Moitas das imaxes que elixo e acumulo, por exemplo, para logo realizar colaxes, non acabo por empregalas nunca pois non son capaz de atopar ningunha combinación con outras que estableza un diálogo formal ou de contido que me interese.

A ensamblaxe é unha estratexia plástica moi habitual na túa obra, pero entendida de maneira expansiva, aplicada tanto á colaxe clásica como a pezas onde entran en xogo outros formatos. Que buscas ao empregar esta técnica?

Busco chegar a algo o máis esencial posible, influíndo o mínimo sobre os materiais ou sobre as imaxes que atopo ou elixo. Eses materiais posúen historias, texturas… nalgúns casos moi potentes como para que eu incida sobre eles e os manipule modificándoos por completo. A cantidade de cousas, obxectos e fragmentos que existen no mundo, cargados con máis ou menos significados, é tan grande e tan rica que xa achega o suficiente xogo como para combinalos entre eles.

En moitos dos teus proxectos editoriais como El hombre que rayaba periódicos ou Libros que nunca se escribieron, entre outros, apréciase a intención de xogar coas palabras, de xerar certa expectativa e sinalar a dicotomía entre o real e o ficticio.

Si, o xogo do real e o ficticio é verdade que é moi interesante e xera certa expectativa. Recordo que cando creei ao meu alter ego, Eduardo Torres (El hombre que rayaba periódicos), para unha exposición de artistas falsos que organicei non tiña intención de descubrilo pero seguiu crecendo logo desa exposición e xa, coa posterior edición do libro do mesmo nome, acabei por confesar que era eu. Con todo, nada cambiaría se non o descubrira e os “raiados” de Eduardo Torres seguirían o seu curso. Con isto quero dicir que en certos casos, falando de arte, non debería importar demasiado que é real ou que non o é, se non o que estamos a contar. Sempre manteño que a arte é pura ficción. Dito isto, é verdade que modificamos a nosa percepción despois de saber se algo é ou non verdadeiro. Lembro que una das referencias nas que me baseei para o proxecto Libros que nunca se escribieron foi o libro de R. Bolaño La literatura nazi en América (1996), unha antoloxía falsa de escritores filonazis. Antes de chegar a ser publicado o manuscrito pasou por varias editoriais, algunhas das cales creron que era unha antoloxía real, sen ver o xogo, por iso é polo que o rexeitaron. No caso do lector, por exemplo, se pensa que o libro é real talvez non lle interese demasiado, tomándoo como un compendio curioso de xente excesiva e extravagante. Pola contra, se sabe que é pura ficción acéptao doutra maneira. Sabendo que é unha mentira, construída cunhas expectativas e cunha evidente previsibilidade, poder sentirse máis cómodo en certa forma. Cando quedamos nesa zona onde se mestura realidade e ficción, como o traballo que sinalas de Los libros que nunca se escribieron ou o de Pinturas monocromas, o que busco é producir un certo desasosego ou quizais permanecer nun lugar intermedio. Os espazos intermedios resúltanme cómodos en certo xeito porque non me gusta definir algo, o que sexa, nunha soa dirección; interésame pensar que unha pregunta pode ter varias respostas e todas válidas.

En 5000 veces pintura, o teu último proxecto editorial, reflexionas en torno ao propio termo, buscando un pouco as súas reviravoltas e ironizando sobre as grandes verdades ou as frases categóricas. Prodúcese un choque entre a verdade e a súa antítese, paradoxos que nos deixan pensando na imposibilidade de abordar a pintura desde unha soa óptica. Neste sentido, diría que o libro se sitúa entre o serio e o lúdico. Como foi o proceso de escritura? Buscabas inspiración nalgunhas lecturas ou preferías fuxir delas para non contaminarte?

O proceso foi de procuras e encontros, de experimentación e de xogo e de deambular por zonas que en aparencia non están tan relacionadas coa pintura. Diría, a partir disto, que é mesmo un libro máis literario que artístico ao decidir basearme en reflexións e asuntos moi diferentes, aínda que en realidade acaba permanecendo un pouco en ambos campos, cousa que non me incomoda en absoluto. Ás veces partía de frases publicitarias que logo modificaba, ás veces de titulares e outras veces da miña confrontación persoal co feito pictórico. Foron uns cinco meses pendente de que todo o que vía ou lía fose susceptible de volcalo cara a esa experiencia. Quixen escribir, en definitiva, sobre a capacidade expansiva pero á vez fragmentaria da pintura, cousa que igualmente entendo que é a arte. E por iso o uso do aforismo ou da sentenza breve, máis maleable e directa tanto para min á hora de escribilo como para o lector á hora de afrontalo.

Esas mesmas ideas que atopamos no libro, poderían aplicarse tamén á escultura?

Nalgúns casos talvez, noutros non, xa que todo medio ten as súas limitacións e particularidades. Hai frases que poden extrapolarse á escultura claramente, outras á poesía, algunhas á fotografía, etc. Supoño que quen o lea fará unhas ou outras relacións porque en realidade o escribín con esa idea de expandir os límites.

Despois de tantas frases e aforismos, como concibes a arte no panorama contemporáneo?

Esta pregunta pode ter moitas vertentes, a verdade. Entendo que a arte como práctica non ten que buscar escusas para existir, nin tratar un tema ou outro en particular para ser máis ou menos determinante dentro dunha sociedade. A arte sempre estará ahí como práctica simbólica disposta como ferramenta para quen queira expresar as súas inquedanzas, as súas reivindicacións, os seus sentimentos… outra cousa é que poida “practicarse” con garantías e nunhas condicións adecuadas, ou que se dean as circunstancias para que resulte imprescindible dentro da armazón dunha sociedade.

Recentemente gañaches un concurso de comisariado para a Zona C de Santiago de Compostela, que se inaugurará proximamente baixo o título Un cuarto propio. Partindo de referencias literarias, en concreto do libro do mesmo título que Virginia Woolf escribiu en 1929, a mostra explorará as diferentes implicacións da muller na sociedade a través da mirada de Rosa Neutro. Cal é o teu punto de vista sobre o tema e como concibes a presenza da muller no espazo da cultura?

A pesar de que cambiaron moitas cousas e a presenza da muller é maior no mundo da cultura aínda hai moito que avanzar (e non só no mundo da cultura). Ata non hai tantos anos unha muller artista, escritora, autora en definitiva, tiña unhas dificultades numerosas e evidentes de saída… desde carecer de modelos de sensibilidade feminina nos que reflectirse, xa que a historia os silenciara ou marxinara, ata as circunstancias e condicións nas que tiñan que crear, que non eran sinxelas nin moito menos. Afortunadamente avanzouse en canto á recuperación desas autoras que permaneceron nas marxes ou directamente foron anuladas. E é importante recuperar esas referencias. Porque sen referencias que somos? A interpretación do pasado é importante para proxectarse ao futuro coas garantías de non cometer os mesmos erros. En fin, é este un tema extenso para analizar polo que só quero sinalar que calquera postura excluínte, e houbo e aínda hai moitas, ten que evitarse custe o que custe. Excluír unhas voces, unhas maneiras de ver o mundo ou de sentilo, fainos máis pobres e máis encerrados en nós mesmos, reducindo a nosa percepción e entendemento da vida.

Desde o teu perfil de artista, como enfrontas o exercicio curatorial?

Das tres exposicións que realicei todas teñen un claro compoñente literario que talvez defina a miña maneira de enfrontarme a ese exercicio, buscando un punto de vista máis creativo e non limitarme a reunir e expor unha serie de obras sen máis. Trato de ser activo co que se amosa e que o aparello teórico e a obra se entrelacen e dialoguen para, na medida do posible, provocar e xerar significados, certezas polo menos. Probablemente me enfronto a ese exercicio basculándome máis cara a aspectos artísticos que organizativos.

Tamén estás a preparar unha exposición para a Fundación RAC. De que se trata?

Aquí trato directamente o que falabamos antes respecto dese azar particular e dese diálogo con materiais atopados ou que recuperei de pezas erróneas… abrindo así con este último punto o asunto do erro, presente en todo acto creativo e, por que non dicilo, motor fundamental de toda creación que debe a eses fracasos ou a eses erros a consecución dunha peza, dun texto… O erro, en definitiva, como parte necesaria. A mostra componse de diferentes montaxes ou pezas, nalgunhas das cales emprego o texto como parte principal.

Moitas grazas Rosendo. Poderías deixarnos algún dos teus aforismos en exclusiva para Belas Artes?

Pois… As Belas Artes non son necesariamente belas.