Entrevista a Arantza Pardo

Graduada na Facultade de Belas Artes de Pontevedra e cun Mestrado en Pintura entre a Universidade de Porto, Portugal, e Sheffield Hallam University, UK, Arantza Pardo desenvolve a súa carreira artística en Reino Unido. Desde a práctica pictórica, Pardo reconfigura imaxes de astrofísica para explorar os límites do coñecemento, buscando na ciencia novas solucións estéticas coas que asomarse a un espazo que, na súa obra, configúrase entre o orgánico e o xeométrico, entre o apracible e o indomable. A partir da abstracción e dun xogo monocromático no que integra sutís espectros de cor, os seus cadros propoñen novas formas de observación e reflexión da natureza.

Entre as súas exposicións recentes destacan The Unknown, Persistence Works, Yorkshire Artspace, Sheffield; Manchester Contemporary, Manchester, UK; Flat + Earth, Sidney & Matilda Gallery, Sheffield, UK; Una Colectiva na Galería Álvaro Alcázar, Madrid; Masters Salon Painting na Royal Academy of Fine Arts, Amberes, Bélxica. Recibiu unha residencia artística en S1 Artspace, Sheffield; e publicou o artigo Hilma af Klint, presenza e ausencia na última arte como parte do libro Painting and research. Reflexions beyond Thinking and Practice no Porto. O seu traballo pódese atopar en diversas coleccións privadas e públicas.

É clara a influencia do cosmos na túa obra, que contempla diversas teorías científicas como punto de partida para a creación. Como valoras as conexións arte-ciencia e de que modo compórtanse no teu traballo?

A arte é unha testemuña subxectiva do noso tempo na Terra e a investigación científica é un coñecemento obxectivo sistemático do mundo físico. Ambos desenvólvense a través da observación e a experimentación. Desde a miña experiencia, as conclusións dos científicos e artistas en colaboracións a miúdo coinciden. Pola contra, os científicos non prestarían moita atención aos artistas se non houbese algunha vantaxe nestas diferentes formas de ver o mundo. Os artistas dispostos a mergullarse nestas colaboracións fano principalmente por curiosidade. No meu caso particular, non podo entender as matemáticas pero podo imaxinar solucións estéticas. Inspírome nos límites do coñecemento para traballar desde un punto de vista especulativo e imaxinativo. As obras teñen significado en si mesmo de forma autónoma e gardan, ao mesmo tempo, esa relación co concepto orixinario.

Ao mesmo tempo, apréciase un interese pola filosofía, polo cuestionamento das cousas, unha mirada inqueda que asimila que sempre hai algo máis aló do que vemos.

Todo o meu traballo ten unha carga metafísica que aspira a transcender, a funcionar como unha ontoloxía do descoñecido.

Observando algúns dos teus cadros podemos lembrar o coñecido conxunto de Mandelbrot; esa idea de que os fractais comparten imaxes similares que se presentan en diferentes escalas e espazos.

Os meus patróns veñen de imaxinarios de forzas ou elementos naturais. Dalgún xeito véxome coma unha pintora de paisaxe doutros mundos posibles, que ao fin de contas é a extensión da nosa paisaxe máis próxima. Estes patróns ou fractais repítense en toda a natureza e o universo coñecido. Aínda nas miñas obras máis puramente abstractas, vexo esa relación compositiva entre o máis pequeno e o máis grande.

Hai repetición pero tamén paradoxo, coma se cada espazo dos teus cadros puidese dar lugar a unha nova imaxe, diferente e análoga a un tempo.

Cada obra é autónoma e parte dun todo á vez. Gústame traballar por series porque podo explorar algo de diferentes formas. Para xerar ese espazo e tempo totalmente diferente a cada obra, esa aura ao redor dela, preciso unha gran cantidade de enerxía física e mental. Traballo en dúas obras máximo á vez.

Hai un paralelismo entre o infinito e o caótico que se dá naquilo que nos excede, que non podemos racionalizar. Na túa obra podemos adiviñar algo de todo isto…

Quizais esa sexa unha das mellores formas de simplificar como eu entendo o sublime na miña obra. Toma en varias formas o sentido de respecto ou medo desa relación pero tamén o funcionamento interno da natureza, as leis da física e o misterio que as rodea.

Dalgún xeito, constrúes a representación visual do descoñecido. Como é o proceso de formalización dos cadros?

Materializar o descoñecido é un desafío adictivo. De forma simplista, o descoñecido é todo o que non se coñece. Elixo traballar sobre teorías ou fenómenos relacionados coa física reconfigurando imaxinarios. É un proceso de tres fases: primeiro penso cada obra de forma individual. Unha vez sei o que quero facer, busco en arquivos de imaxes os patróns que necesito e compoño a imaxe con Photoshop. Despois o debuxo no lenzo. Finalmente, o proceso de pintala pódeme levar de 1 a 4 meses. Cada obra necesita moito tempo.

A túa serie Studies of chaos, lévanos a pensar na teoría do caos. Esta expón como pequenas variacións nas condicións dun sistema complexo poden alterar o seu estado futuro. En certo sentido, podería relacionarse co propio proceso creativo onde entre a conceptualización e a materialización da obra aparecen unha serie de cambios que dan lugar a algo diferente. Cal é a túa forma de expoñelo?

É unha boa comparación. Quizais a forma de entendelo para min é que aínda que emprego case sempre os mesmos elementos e recursos pictóricos, ao final a construción ou o mesmo desenvolvemento de cada unha das obras desencadea en algo absolutamente diferente. Studies of chaos foi unha serie que producín dunha forma case lúdica, probando diferentes composicións e moi inspirada na ciencia ficción. Eran obras divertidas de crear, cunha vertente pop e con certa simplicidade dentro da súa articulación barroca. É unha formulación moi xeométrica que dalgunha forma segue sendo o esqueleto invisible das obras recentes.

Exactamente, o barroco está moi presente nos teus traballos. En moitas ocasións comentaches a túa relación coa historia da arte e, en particular, coa pintura. Desde a abstracción, os teus cadros advirten certas referencias a este movemento, mesmo a algunhas pinturas medievais.

A característica principal coa que relacionaría a miña obra co barroco é o extremo contraste da luz, o tenebrismo. Este claroscuro, xunto ás composicións recargadas e voluminosas, xera un xogo de profundidades, texturas e cadencias que se mantén durante todo o meu traballo. Se falamos de antecedentes da historia da pintura, tiven en mente o romanticismo do S. XIX, sobre todo do norte de Europa, como ao noruegués Knud Baade.

Antes falabas do sublime e agora fas referencia ao seu máximo expoñente pictórico: o romanticismo. O sublime ten que ver con aquilo que non podemos alcanzar, co misterioso e o profundo. Está tamén moi vinculado á visión arrebatadora da natureza. De que maneira vincúlanse estas cuestións na túa obra?

Cada pintura vincúlase simultaneamente a unha experiencia de vida e á experiencia vivida durante a realización da pintura. Vinculo a miña obra coa visión de Schiller, que propón unha concepción que contempla a vida e a arte como procesos similares na experiencia sublime, non distinguindo o sublime e o belo como opostos, senón como un proceso interconectado, no que o sublime é unha dinámica. Neste contexto, a experiencia que xorde da arte pode ser igualmente intensa e transformadora que a experiencia da vida, xa que a arte e a vida están a proporcionar un constante intercambio. A gran escala inmersiva dos cadros e a gran narrativa conceptual do que vai máis aló de nós está moi relacionado con esta concepción. Isto é o que en parte fíxome mover a miña residencia recentemente de Inglaterra a Escocia.

Que intención hai detrás da decisión de traballar habitualmente en escala de grises?

Quizais non necesitei a cor até agora. O significado da obra era completo sen ela. Hai certa potencia no monocromatismo aínda que estea xerada a través da mestura doutras cores. Interésame moito este recurso desde a obra monocromática de John Martin a Rudolf Stingel. Nalgunhas obras traballo cun espectro de azuis, violetas e vermellos. Son cores que inmediatamente che transportan a outra realidade misteriosa, descoñecida e con certa carga sinistra. Fascíname a obra da miña amiga Joanna Whittle, son obras contidas, diminutas, que ao mesmo tempo funcionan coma un portal. Os galegos e os descendentes de irlandeses temos unha conexión moi parecida cun imaxinario máxico común.

En canto á propia linguaxe pictórica, hai unha interesante vinculación entre a abstracción xeométrica e a orgánica na túa obra. A forza da pincelada, ríxida, case tensa nalgunhas áreas do lenzo, dialoga coa lixeireza dunha pintura velada e difusa noutras zonas.

Esta forma de construír a pintura ofréceme un dinamismo e un desequilibrio visual dentro da harmonía da composición. Gústame a parte de experimentación de recursos pictóricos, ver até onde podo chegar coa miña destreza.

Hai un dramatismo realista patente nas imaxes, reforzado pola precisión pictórica e a forza dos contrastes lumínicos. Que recursos técnicos empregas para lograr ese resultado?

Utilizo a técnica de capas ao óleo engadindo e reducindo a luz e os elementos para xerar profundidade e volume con axuda dun aerógrafo. Algunhas obras permiten que, cando estás en fronte, case poidas camiñar visualmente ao redor dela. Son tanxibles e ao mesmo tempo vaporosas.

Na túa última exposición individual, The Unknown, realizada no Yorkshire Artspace en Sheffield, introduciches a realidade virtual abrindo un novo espazo de percepción da obra. Convidas ao espectador a introducirse na pintura. Fálanos desta experiencia.

O feedback foi excepcional e atraeu a audiencias que quizais non virían á galería se non fose pola realidade virtual. Creamos cinco mundos (nome usado polos técnicos de VR) baseados en diferentes obras que che atravesaban, movíanse, ou xeraban novas obras con dimensións xeométricas cando camiñabas ao redor dela. É unha inmersión cara a outra realidade, a como funciona a imaxinación da mente dun pintor cando está a introducir elementos nunha obra. Podías camiñar dentro da pintura, ver como as pinceladas e os fragmentos movíanse, compuñan ou descompuñan co movemento. Gústame pensar que as obras de VR chegaranse a comercializar a igual que o vídeo arte, ou mesmo máis. É fácil ter un headset básico na casa. Estou a producir co mesmo estudo outra obra de VR para o Festival of the Mind 2020. Aínda estamos pendentes da miña viaxe ao ártico de Noruega pola crise do covid-19 para a súa realización.

Como dis, é interesante conectar ambos os universos (o pictórico e o tecnolóxico-audiovisual) tanto a nivel de enriquecemento da obra como no sentido pedagóxico. Consideras que é unha nova vía a explorar á hora de incrementar o interese e comprensión do público pola arte?

Si, desde logo, a parte de audiencias interesadas en arte contemporánea ou académicos, veu xente con todo tipo de backgrounds. Notouse especialmente no público novo, quen quizais non viría por unha exposición de pintura. En canto ao medio, está claro que hai un interese sobre as relacións arte-realidade virtual agora mesmo. No caso da miña exposición, foi anunciada en todas as revistas culturais do norte do país e houbo xente que se moveu desde Manchester, Birmingham e Leeds só para probalo.

Actualmente desenvolves a túa traxectoria artística en Reino Unido, onde expuxeches de forma individual e colectiva. Ao mesmo tempo, o teu traballo tamén puido verse en mostras de España e Portugal. Tes, por tanto, diversas perspectivas sobre a escena artística. Poderías facer unha valoración sobre a situación profesional?

Creo que a situación actual da escena artística é complicada. En canto aos artistas, estamos a vivir un momento desafiante a diferentes niveis tanto no sur coma na escena anglosaxoa. En España e Portugal hai moi bos artistas pero pouco mercado e depéndese en parte da política. Con todo, é certo que é menos agresivo e máis humano. En Reino Unido o sistema é máis competitivo, os artistas somos individuos que dependemos de nós mesmos como empresarios, aínda que na gran maioría teñamos part time jobs para sobrevivir mentres desenvolvemos as nosas carreiras. Unha cuestión interesante que ocorreu nesta illa é que ao volverse Londres tan caro, moitos profesionais e institucións foron mudándose ao norte do país, enriquecendo e proliferando en moitos sentidos ao xerar oportunidades que quizais na capital británica non poderían darse coa mesma facilidade. Doutra banda, o Brexit xerou certo receo cara aos estranxeiros. Estamos ante un tempo incerto e o sistema está a cambiar con gran rapidez.

Moitas grazas Arantza!